รวมแล้วขณะนี้ในพื้นที่ มีผู้ป่วยสะสมทั้งหมด 34,769 ราย ในจำนวนนี้เป็นผู้ป่วยโรคหัวใจที่มีอาการกำเริบ 159 ราย ตาอักเสบ 782 ราย และโรคผิวหนัง 6 ราย โดยมีผู้ป่วยที่เข้ารับการรักษาเฉลี่ยวันละประมาณ 1,500 ราย ทั้งนี้ปัญหาหมอกควันไม่ได้มีผลกระทบต่อสุขภาพเท่านั้น แต่ยังส่งผลถึงการจราจรทั้งทางบก และทางอากาศ อีกทั้งยังส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจทางภาคเหนืออีกด้วย

              ในขณะที่หน่วยงานต่างๆ พยายามหาทางแก้ไขอย่างเร่งด่วน อาทิ การทำฝนหลวง การรณรงค์ให้ประชาชนช่วยกันลดการเผาขยะ และการเผาในที่โล่ง นอกจากนี้ยังมีการส่งหน้ากากอนามัยจำนวน 130,000 ชิ้น และคู่มือการดูแลสุขภาพเนื่องจากควันไฟป่าไปให้
ประชาชนในพื้นที่อีก 50,000 ฉบับด้วย ล่าสุดจังหวัดเชียงใหม่เลื่อนการจัดเทศกาลสงกรานต์มาเป็นวันที่ 1 เม.ย. เพื่อเพิ่มความชื้นในอากาศ

              ปัจจุบันปัญหาหมอกควันทางภาคเหนือยังมีการติดตามสถานการณ์กันอย่างต่อเนื่อง อย่างไรก็ตาม อาจมีบางท่านที่สงสัยว่า เราจะรู้ได้อย่างไรว่าหมอกอย่างไหนที่เป็นมลพิษทางอากาศ มันเกิดขึ้นมาได้อย่างไร มีเครื่องมือตรวจสอบหรือไม่ ผู้เขียนจึงได้อธิบายที่มาของการเกิดหมอกควัน วิธีการวัดคุณภาพอากาศ และท้ายที่สุดได้สรุปสถานการณ์ปัญหาหมอกควันในภาคเหนือไว้ดังนี้


หมอกกับหมอกควันแตกต่างกันอย่างไร?

        หมอกเกิดจากการกลั่นตัวของไอน้ำเมื่ออากาศหนาวเย็น ส่วนใหญ่จะเกิดบริเวณที่มีอากาศเย็นท้องฟ้าแจ่มใสไม่มีลม อาจทำให้เกิดน้ำค้าง น้ำค้างแข็งบริเวณใกล้พื้นดิน และหมอกมักเกิดในช่วงเวลากลางคืน หรือเช้าๆ หมอกนั้นไม่จัดว่าเป็นมลพิษทางอากาศ แต่จัดเป็นมลภาวะทางทัศนียภาพของผู้ที่ขับขี่ยานพาหนะ

        ส่วนหมอกควัน หมายถึง การสะสมของควันหรือฝุ่นในอากาศ ส่วนใหญ่เกิดจากเผาเศษวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตร และไฟป่า หมอกควันจัดเป็นมลพิษทางอากาศอย่างหนึ่งในบรรดาสารต่างๆ ที่ปะปนอยู่ในอากาศ อาทิเช่น ก๊าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO2) สารตะกั่ว (Pb) ก๊าซคาร์บอนมอนอกไซด์ (CO) ไนโตรเจนไดออกไซด์ (NOx) และก๊าซโอโซน (O3) เป็นต้น สำหรับหมอกควันจัดเป็นฝุ่นละอองขนาดเล็กกว่า 10 ไมครอน (PM 10) ซึ่งมีผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชน แต่การที่เราจะดูว่าฝุ่นละอองนั้นจะเป็นอันตรายต่อสุขภาพหรือไม่ๆ ได้ขึ้นอยู่กับขนาดของฝุ่นเท่านั้น แต่ยังขึ้นอยู่กับปริมาณฝุ่นที่ได้รับด้วย และเพื่อให้ประชาชนโดยทั่วไปเข้าใจได้ง่ายจึงได้มีการคิดค่าดัชนี ซึ่งสามารถบอกถึงระดับคุณภาพอากาศที่อาจเป็นอันตรายต่อสุขภาพในระดับต่างๆ ไว้ด้วย เรียกว่า ดัชนีคุณภาพอากาศ หรือ Air Quality Index (AQI)


เกณฑ์ของดัชนีคุณภาพอากาศในประเทศไทย (AQI)

        ดัชนีคุณภาพอากาศของประเทศไทยแบ่งเป็น 5 ระดับ คือ ตั้งแต่ระดับ 0 ถึงมากกว่าระดับ 300 ซึ่งแต่ละระดับจะใช้สีเป็นสัญลักษณ์เปรียบเทียบระดับของผลกระทบต่อสุขภาพอนามัย โดยดัชนีคุณภาพอากาศระดับ 100 จะมีค่าเทียบเท่ามาตรฐานคุณภาพ อากาศในบรรยากาศโดยทั่วไป หากดัชนีคุณภาพอากาศมีค่าสูงเกินกว่าระดับ 100 แสดงว่า ค่าความเข้มข้นของมลพิษทางอากาศมีค่าเกินมาตรฐาน และคุณภาพอากาศในวันนั้นจะเริ่มมีผลกระทบต่อสุขภาพอนามัยของประชาชน

        อย่างไรก็ตาม การที่เราจะวัดระดับคุณภาพทางอากาศได้นั้น จำเป็นจะต้องมีการนำค่าสารพิษทางอากาศแต่ละประเภทมาคำนวณเพื่อหาค่าดัชนีคุณภาพอากาศแต่ละระดับ โดยมีสูตรการคำนวณดังนี้


การคำนวณดัชนีคุณภาพอากาศรายวันของสารมลพิษทางอากาศแต่ละประเภท (i)

        ดัชนีคุณภาพอากาศรายวันของสารมลพิษทางอากาศคำนวณได้จาก ค่าความเข้มข้นของสารมลพิษทางอากาศจากข้อมูลผลการตรวจวัด โดยแต่ละระดับของค่าความเข้มข้นของสารมลพิษทางอากาศสามารถนำมาเทียบเท่ากับค่าดัชนีคุณภาพอากาศที่ระดับต่างๆ (ดังตารางที่ 2) มีสูตรการคำนวณดังนี้

ส่วนจังหวัดเชียงรายจากการตรวจคุณภาพอากาศ พบว่า ในช่วงเดือนมีนาคมจนกระทั่งถึงต้นเดือนเมษายนคุณภาพอากาศค่อนข้างมีผลกระทบต่อสุขภาพ แต่ในช่วงกลางเดือนเมษายนเป็นต้นมา พบว่า แนวโน้มคุณภาพอากาศดีขึ้นอยู่ในเกณฑ์ที่ไม่มีผลกระทบต่อสุขภาพ โดยเฉพาะในวันที่ 15 เมษายน คุณภาพอากาศอยู่ในเกณฑ์ดี

สำหรับแม่ฮ่องสอนจากการตรวจคุณภาพอากาศ พบว่า คุณภาพอากาศที่มีผลกระทบต่อสุขภาพเริ่มตั้งแต่วันที่ 16 มีนาคม จนถึงวันที่ 12 เมษายน และแนวโน้มคุณภาพอากาศเริ่มดีขึ้นอยู่ในเกณฑ์ที่ไม่มีผลกระทบต่อสุขภาพ ตั้งแต่วันที่ 13 เมษายน จนถึงวันที่17 เมษายน

สำหรับจังหวัดลำปางจากการตรวจคุณภาพอากาศที่จุดตรวจมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ วิทยาเขตลำปาง และอำเภอแม่เมาะ พบว่า ช่วงที่คุณภาพอากาศค่อนข้างมีผลกระทบต่อสุขภาพมีเพียง 6 วัน คือ ระหว่างวันที่ 11, 13, 14, 15, 18 และ19 มีนาคม หลังจากนั้นคุณภาพอากาศส่วนใหญ่อยู่ในเกณฑ์ที่ไม่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพ โดยเฉพาะในช่วงระหว่างวันที่ 13-17 เมษายน คุณภาพอากาศอยู่ในระดับที่ดี