พญ.จรินทรณ์ วงศ์ภากร
ภาวะตัวเหลือง (Jaundice) พบได้บ่อยในทารกแรก
เกิด ถือเป็นภาวะปรกติซึ่งเกิดขึ้นกับทารกแรกเกิดเกือบทุก
คนโดยเฉพาะในสัปดาห์แรก ภาวะตัวเหลืองนี้เกิดจากสารที่
มีชื่อว่า บิลิรูบิน (Bilirubin) ซึ่งเป็นสารที่มีสีเหลือง ในทารก
ปรกติจะมีสารเหลืองนี้อยู่ในปริมาณที่พอเหมาะ แต่ทารกที่มี
ภาวะตัวเหลืองผิดปรกติจะมีสารเหลืองในปริมาณมากกว่า
ปรกติ เกิดจากหลายสาเหตุ
มี 2 แบบคร่าวๆคือ ชนิดปรกติ (physiologic
jaundice) และชนิดผิดปรกติ หรือมีพยาธิสภาพ (pathologic
jaundice) 1.Physiological (normal) jaundice ภาวะตัว
เหลืองในทารกแรกเกิดปรกติพบมากกว่าร้อยละ 50 โดยทั่ว
ไปทารกที่คลอดครบกำหนดไม่จำเป็นต้องได้รับการรักษา
2.Pathological Jaundices ภาวะตัวเหลืองที่ผิดปรกติ
เกิดได้จากหลายสาเหตุดังนี้
2.1 มีการสร้างบิลิรูบินเพิ่มขึ้นกว่าปรกติจากภาวะต่างๆ
2.2 มีการดูดซึมของบิลิรูบินจากลำไส้เพิ่มขึ้นจากภาวะต่างๆ
2.3 ตับสามารถกำจัดบิลิรูบินได้น้อยลงเนื่องจากภาวะต่างๆ
2.4 ภาวะติดเชื้อในครรภ์ 2.5 ภาวะทารกคลอดก่อนกำหนด
2.5 ภาวะทารกคลอดก่อนกำหนด นอกจากนี้ยังพบ
ภาวะตัวเหลืองในเด็กที่ได้รับนมแม่เพียงพอ ภาวะตัวเหลือง
จากนมแม่นี้พบในทารกที่เลี้ยงด้วยนมแม่เพียงอย่างเดียว
โดยพบว่ามีสารบิลิรูบินสูงขึ้น แต่จะค่อยๆลดระดับลงเองเมื่อ
ทารกอายุได้ 2 สัปดาห์ ภาวะตัวเหลืองจากนมแม่นี้ยังไม่
ทราบสาเหตุที่ชัดเจน แต่ไม่มีอะไรน่ากังวล เพราะจะมี
น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น และตับยังทำงานเป็นปรกติ
ทำให้เกิดผลเสียอย่างไร
ในกรณีที่ระดับบิลิรูบินสูงผิดปรกติอย่างมาก อาจทำ
ให้เกิดภาวะบิลิรูบินจับกับเนื้อสมอง (Kernicterus) ซึ่งจะทำ
ให้เกิดการชัก และมีการทำลายเนื้อสมองอย่างถาวร นอก
จากนี้ยังพบว่า 25% มีโอกาสเกิดภาวะไอคิวต่ำ หรือความ
ฉลาดลดลงได้ รวมถึงอาจเกิดภาวะการได้ยินผิดปรกติอีกด้วย
รักษาอย่างไร
1.การส่องไฟ คือการรักษาที่ใช้แสงไฟฟ้า หลอดไฟ
ฟลูออเรสเซนต์ (fluorescent lights) แสงสีน้ำเงินชนิดพิเศษ
(Special Blue) ใช้รักษาทารกที่มีตัวเหลืองหรือมีระดับบิลิรู
บินสูง เนื่องจากแสงไฟสามารถทำให้สารเหลืองเปลี่ยน
คุณสมบัติ ทำให้ขับถ่ายสารนี้ได้ทางปัสสาวะและอุจจาระ
2.การเปลี่ยนถ่ายเลือด เป็นการรักษาที่ได้ผลเร็วและ
มีประสิทธิผลสูงสุดในทารกที่มีค่าสารเหลืองสูงมากจนเสี่ยง
ต่อภาวะแทรกซ้อนทางสมอง หรือมีอาการผิดปรกติทางสมอง
ป้องกันได้หรือไม่
การให้นมทารกอย่างถูกต้องคือ ต้องให้เร็ว ให้ตั้งแต่
อยู่ในห้องคลอด โดยเฉพาะการดูดกระตุ้นหลังคลอดทันที
และต้องให้บ่อยทุก 2 ชั่วโมงในวันแรก ไม่ให้น้ำหรืออาหาร
อื่นเสริมเนื่องจากจะทำให้ทารกกินนมได้น้อยลง การได้รับ
นมแม่อย่างเพียงพอช่วยให้ขับถ่ายขี้เทาได้ดี ทำให้สาร
เหลืองถูกขับถ่ายออกมา และช่วยป้องกันภาวะตัวเหลืองใน
ทารกแรกเกิดได้