การก้าวเข้าสู่ทศวรรษที่ 5 ของโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช (รพร.) 21 แห่งทั่วประเทศ จะมิเพียงแต่เป็น "รพ.ที่รักษาผู้ป่วย" เท่านั้น แต่จะ มุ่งไปสู่การเป็น "รพ.แห่งความสุข"  ที่ไม่จำเป็นต้องเจ็บหรือป่วย ทุกคนก็สามารถเข้าใช้พื้นที่ต่างๆ ของรพ.ได้ ในแนวคิด "พื้นที่อยู่ดีมีสุข" เพื่อ สร้างเสริมสุขภาวะของคนในชุมชน ภายใต้ "โครงการพัฒนาสิ่งแวดล้อมเพื่อสุขภาวะ โรงพยาบาลสมเด็จ พระยุพราชทั่วไทย" ซึ่งสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (มก.) กระทรวงสาธารณสุข (สธ.) และ มูลนิธิโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชร่วมกันจัดขึ้น
          นพ.ณัฐวุฒิ ประเสริฐสิริพงศ์  ผู้ช่วยผู้อำนวยการสำนักงานมูลนิธิโรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราช กล่าวในการเปิดตัวโครงการฯเมื่อเร็วๆ นี้ว่า รพร.ทั่วประเทศทั้ง 21 แห่ง ได้ประกอบภารกิจตามแนวทางแห่งพระราชปณิธานขององค์นายกกิตติมศักดิ์ ซึ่งมูลนิธิ รพ.สมเด็จพระยุพราชมุ่งมั่นในการเป็นโรงพยาบาลชุมชนที่เป็นสัญลักษณ์ แห่งศรัทธา และในการพัฒนารพร. ที่ผ่านมาตลอด 40 ปีแบ่งได้เป็น 4 ยุค ได้แก่ ยุคที่ 1 มุ่งสร้างคุณค่าและการยอมรับของประชาชน ยุคที่ 2 พัฒนาโครงสร้างและจัดระบบบริการ ยุคที่ 3  ถูกท้าทายด้วยระบบคุณภาพ กระทั่งสามารถเป็นต้นแบบให้กับรพ.สังกัดกระทรวงสาธารณสุข (สธ.) ยุคที่ 4  ยกตัวเป็นยุคแห่งการเป็นผู้นำของการให้บริการ ถือเป็นความท้าทายที่จะเป็น ต้นแบบ และการก้าวสู่ยุคที่ 5 คือช่วง 10 ปี ต่อจากนี้ มุ่งเน้นการเป็น รพ.ต้นแบบแห่ง ความสุข ที่สอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี และนโยบายสธ.ที่ต้องการให้ประชาชนสุขภาพดี เจ้าหน้าที่มีความสุข ระบบสุขภาพยั่งยืน
          การวางยุทธศาสตร์ในทศวรรษที่ 5 ของรพร.เป็น รพ.สุขภาวะนั้น เป็นการ ก้าวข้ามมิติสำคัญของการมารพ.สู่มิติดูแลความสุขของทุกคน จากเดิมเมื่อคิดถึง รพ.จะคิดถึงผู้ป่วยเพียงอย่างเดียว เพราะฉะนั้น โครงสร้างและสิ่งต่างๆ จะมีเพื่อผู้ป่วย เท่านั้น ด้วยต้องการดูแลกลุ่มเป้าหมายหลัก แต่ขาดการดูแลอีก 2 กลุ่มสำคัญ คือบุคลากรของ รพ.ที่เป็นผู้ใช้พื้นที่ในรพ. มากที่สุด และญาติผู้ป่วย โครงการนี้ จึงเป็นการดำเนินการยุทธศาสตร์ 10 ปีจากนี้ของรพร.ให้เป็นรพ.ต้นแบบแห่งสุขภาวะ สถานที่ที่ทุกคนในชุมชนสามารถเข้ามาใช้พื้นที่ได้ แม้ไม่เจ็บป่วย
          "โครงการนี้จะช่วยพัฒนารพร.ในทศวรรษที่ 5 ให้บรรลุเป้าหมายด้วยการพัฒนาภูมิทัศน์และสภาพแวดล้อมในรพ. ให้สอดคล้องกับบริบทของผู้คนและชุมชน อย่างไรก็ตาม เมื่อมีการพัฒนารพร.จะต้องคิดต่อในเรื่องการพัฒนาคนในพื้นที่  ให้เข้าใจและมีส่วนร่วมในการรักษาสิ่งที่ จะกำลังขึ้นหรือที่เกิดขึ้นแล้วใน รพ. ด้วยจะได้มีความต่อเนื่อง มิเช่นนั้นจะต้องลงทุนใหม่ตลอดเวลาจะเป็นการสูญเปล่า" นพ.ณัฐวุฒิกล่าว
          พญ.ขจีรัตน์ ปรักเอโก ผู้อำนวยการสำนักสนับสนุนการพัฒนาระบบสุขภาพ สสส. กล่าวว่า ที่ผ่านมา สสส. ร่วมกับ กลุ่มวิจัยสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างเพื่อสุขภาวะ คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มก. สร้าง องค์ความรู้ด้านการออกแบบสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้าง รวมถึงการให้บริการวิชาการที่มีความใส่ใจต่อสังคม ชุมชน เพื่อส่งเสริมสุขภาวะและความยั่งยืน ขับเคลื่อนผ่านโครงการต่างๆ ตั้งแต่ปี2555เช่น โครงการสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างเพื่อสุขภาวะ เพื่อพัฒนาสิ่งแวดล้อมของโรงพยาบาลทั่วไปและโรงพยาบาลชุมชน ออกแบบปรับปรุงพื้นที่แผนกผู้ป่วยนอก (OPD)และพื้นที่พักคอยญาติผู้ป่วย
          รวมถึง พัฒนาเครือข่ายความรู้การออกแบบสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างอย่างมีส่วนร่วมเพื่อการสร้างเสริมสุขภาวะและการ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเชิงบวก โดยจัดตั้งหน่วยวิจัยและพัฒนาพื้นที่ต้นแบบตลอดจนสร้างบุคลากรด้านการออกแบบและจัดการสิ่งแวดล้อม และยังมีโครงการวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมสรรค์สร้างโรงพยาบาลชุมชนเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษา โดยร่วมมือ กับภาคีสถาปนิกจัดทำผังแม่บท (Master plan)และออกแบบอาคารสืบสานพระราชปณิธาน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิธ ของโรงพยาบาล ชุมชนเฉลิมพระเกียรติ 80 พรรษา จำนวน 10 แห่ง ทั่วประเทศ และโครงการพัฒนาสิ่งแวดล้อมเพื่อสุขภาวะ โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชทั่วไทย
          "โครงการพัฒนาฯรพร. เป็นการขยายผลองค์ความรู้ และการจัดการพื้นที่ต้นแบบด้วยการพัฒนารูปแบบ การจัดการพื้นที่ที่มีผลต่อวิถีชีวิต  ผู้คน ชุมชน และสังคม เพื่อการใช้ชีวิต อย่างมีสุขภาวะ เนื่องจากการสร้าง สิ่งแวดล้อมที่เอื้อต่อสุขภาพในประเทศไทย ยังไม่ได้รับความสนใจเท่าที่ควร  โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาคารและพื้นที่โรงพยาบาล ที่ในปัจจุบันมุ่งเน้นการออกแบบโรงพยาบาลเพื่อเพิ่มศักยภาพและประสิทธิภาพในการให้การรักษา มากกว่าการคำนึงถึงการส่งเสริม หรือเกื้อหนุนเพื่อสร้างสุขภาวะ ต่อการดำเนินชีวิตอย่างจริงจัง"  พญ.ขจีรัตน์ กล่าว
          ขณะที่นพ.เกรียงศักดิ์ ธนอัศวนนท์ ผู้อำนวยการรพร.เด่นชัย จ.แพร่กล่าวว่า "การพัฒนารพร.จะต้องเน้นความสะดวกสบายของคนไข้ ญาติ  และบุคลากรของรพ. โดยพัฒนาให้มีความปลอดภัย สะอาด ร่มรื่น สวยงามและอำนวยความสะดวก เป็นพื้นที่ ที่เข้ามาแล้วมีทั้งความสุขกายและสุขใจของทุกคน โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเปิดให้ ชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในรพ."
          โรงพยาบาลสมเด็จพระยุพราชทั่วไทย มีแนวคิดหลักในการสร้างองค์ความรู้เฉพาะถิ่นที่สอดคล้องกับการใช้ชีวิตของผู้คนและชุมชน ผ่านระบบบริการสุขภาพ ภายใต้หลักคิดทางสถาปัตยกรรมและความเป็นอยู่ที่ดี  โดยส่งเสริมให้เกิด พื้นที่ส่งเสริมการเรียนรู้ (Learning Environment)เพื่อการเยียวยา (Healing Environment)และ พื้นที่ที่เอื้อต่อการใช้ชีวิต (Supportive Environment)